Οι σκέψεις συνδέονται με τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Επομένως, όταν κάνουμε αρνητικές σκέψεις οδηγούμε τον εαυτό μας στο να βιώσει αρνητικά συναισθήματα (άγχος, αγωνία, ένταση, κ.α.), ενώ αυτό έχει αντίκτυπο και στη συμπεριφορά μας (αϋπνίες, ταχυκαρδία, πίεση, κ.α.). Το άτομο μεγαλώνοντας μπαίνει περισσότερο στη διαδικασία να κάνει διάφορες αρνητικές σκέψεις, με αποτέλεσμα να έχει ιδιαίτερα κακή διάθεση. Όσο πιο πολλές αρνητικές σκέψεις κάνουμε τόσο πιο πολύ χαλάει η διάθεσή μας και τόσο πιο πολλές νέες αρνητικές σκέψεις δημιουργούνται.
Το ερώτημα είναι τι μπορούμε να κάνουμε με αυτές τις σκέψεις. Μπορούμε να τις ξεπεράσουμε; Μπορούμε να τις σταματήσουμε; Αυτό εξαρτάται μόνο από εμάς τους ίδιους από κανέναν άλλο. Ο καθένας μόνος του λοιπόν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του.
Οι αρνητικές σκέψεις μας κάνουν να νιώθουμε ταραγμένοι, αγχωμένοι, στεναχωρημένοι, φοβισμένοι, απογοητευμένοι… Κάθε αρνητική σκέψη μας δημιουργεί ένα ή περισσότερα συναισθήματα, τα οποία εξαρτώνται από το περιεχόμενο των σκέψεων, επομένως είναι αρνητικά και τα συναισθήματα που βιώνουμε. Οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις που έχουμε για ένα γεγονός ή για μια κατάσταση μας δημιουργεί ένα σύνολο συναισθημάτων.
Όταν υπάρχουν κάποια γεγονότα στη ζωή μας που μας προκαλούν αυτές τις αρνητικές σκέψεις, για παράδειγμα ένας θάνατος, μια αρρώστια στο οικογενειακό μας περιβάλλον, τότε είναι πιο δύσκολο να βγάλουμε από το μυαλό όλες αυτές τις αρνητικές σκέψεις που έρχονται συχνά. Ωστόσο, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ξαναβρούμε μια εσωτερική ισορροπία διώχνοντας τις αρνητικές σκέψεις.
Εκτιμάται ότι κάνουμε καθημερινά 25.000-50.000 σκέψεις. Αν είμαστε αρνητικοί “τύποι” σχεδόν όλες αυτές οι χιλιάδες σκέψεις είναι αρνητικές. Σε πιο προχωρημένο στάδιο, οι σκέψεις ενός ατόμου με κατάθλιψη γίνονται αυτόματα αρνητικές και επαναλαμβάνονται συνέχεια χωρίς να τελειώνουν ποτέ. Πως θα αλλάξουμε τις αρνητικές σκέψεις;
Κατανοούμε τον τρόπο σκέψης μας
Για να αλλάξουμε τις αρνητικές μας σκέψεις πρέπει πρώτα απο όλα να τις παρατηρήσουμε και να κατανοήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Όταν εντοπίσουμε τις αρνητικές σκέψεις και τις αιτίες που τις προκαλούν, το επόμενο βήμα είναι να τις αντικαταστήσουμε. Μεγαλύτερη επιτυχία στην αντικατάσταση των σκέψεων είναι να τις προλάβουμε πριν εκφραστούν. Αν εντοπίσουμε τι προκαλεί τις αρνητικές σκέψεις μπορούμε ευκολότερα να μην τους επιτρέψουμε να αναπτυχθούν. Μπορεί στην αρχή να είναι δύσκολο αλλά με την πάροδο του χρόνου, με προσπάθεια και με πρακτική εξάσκηση θα έχουμε αποτελέσματα.
Επεξεργαζόμαστε σωστά τα εξωτερικά ερεθίσματα
Γεγονότα, πράξεις και κριτικές συνήθως προκαλούν αρνητικές σκέψεις. Όταν δεν φιλτράρουμε κατάλληλα τα εξωτερικά ερεθίσματα, τους επιτρέπουμε να προκαλέσουν αρνητικές σκέψεις. Αν αποσπάσουμε τον εαυτό μας απο τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας και προσπαθήσουμε να παρατηρούμε την κάθε κατάσταση σαν εξωτερικοί παρατηρητές, μειώνεται η σημαντικότητα και η ένταση των σκέψεων και μπορούμε να τις ελέγξουμε καλύτερα. Στόχος είναι να αποκτήσουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων μας, επιτρέποντας στο συνειδητό μέρος του εγκεφάλου μας να αναλάβει τον τρόπο σκέψης.
Κανείς δεν είναι τέλειος
Η αυτοπεποίθηση μας βοηθάει να βασιζόμαστε στον εαυτό μας και να μην επιτρέπουμε σε γεγονότα να μας επηρεάζουν αρνητικά. Πρέπει να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες των πράξεών μας. Όταν πιστεύουμε ότι γινόμαστε θύματα ή όταν κατηγορούμε τον εαυτό μας οι αρνητικές σκέψεις μεγεθύνονται και τις περισσότερες φορές χάνεται ο έλεγχος. Επιδιώκουμε να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να προχωράμε.
Προσέχουμε τι “λέμε” στον εαυτό μας
Ο αυτοδιάλογος είναι οι σκέψεις που κάνουμε συνειδητά «μιλώντας» στον εαυτό μας. Οι σκέψεις μπορούν να μας επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με το περιεχόμενό τους. Μαθαίνουμε να κατευθύνουμε αυτές τις σκέψεις ώστε να έχουμε θετικά αποτελέσματα, χρησιμοποιώντας τον αυτοδιάλογο. Ο αυτοδιάλογος με θετικές σκέψεις τονώνει την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση και την αυτοαξία μας.
Δεν προσπαθούμε να διακόψουμε τις σκέψεις μας
Όσο περισσότερο προσπαθούμε να σταματήσουμε τις σκέψεις μας, τόσο περισσότερο αυτές θα αναδύονται. Η διακοπή των σκέψεων χωρίς αντικατάσταση και κατανόηση του υπόβαθρου μπορεί να βοηθήσει βραχυπρόθεσμα αλλά όχι μόνιμα αποτελέσματα.
Θεωρητικά είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουμε τις αρνητικές σκέψεις προσπαθώντας να αλλάξουμε το νόημά τους και όχι προσπαθώντας να τις καταστείλουμε και να απαγορεύσουμε την εμφάνισή τους. Οι λέξεις δεν είναι πάντα σταθερές, εξαρτημένες και χωρίς να αλλάζουν νόημα. Αν επαναλάβουμε μια λέξη πάρα πολλές φορές μπορεί να χάσει το αρχικό νόημα της. Η επανάληψη πολλές φορές κάποιων λέξεων αποτελούν μέρος μιας θεραπευτικής τεχνικής που ονομάζεται γνωστική διάχυση. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι αν συνηθίζουμε να επαναλαμβάνουμε κάποιες αρνητικές σκέψεις τότε πιθανά το νόημα τους μπορεί να αλλάζει μέσα από την επανάληψη.
Πως να διακόψουμε τις σκέψεις μας
Όταν κάθε φορά που μένουμε μόνοι μας έρχονται στο μυαλό μας διάφορες αρνητικές σκέψεις τότε θα πρέπει να προσπαθούμε να τις σταματήσουμε. Πως μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Πολλές σκέψεις έρχονται αυτόματα και είναι δύσκολο να τις σταματήσουμε, όμως αυτό μπορούμε να το κάνουμε αντικαθιστώντας τις αρνητικές σκέψεις με άλλες σκέψεις. Ας σκεφτούμε κάτι ευχάριστο, κάτι που μας ικανοποιεί, ας φέρουμε στο μυαλό μας Γενικά, στόχος είναι να απασχολήσουμε το μυαλό μας με κάτι άλλο, ώστε να σταματήσουν οι αρνητικές σκέψεις που δεν οδηγούν πουθενά. Κι ας προσπαθήσουμε να εστιάζουμε περισσότερο στα θετικά παρά στα αρνητικά που μας συμβαίνουν, ας κρατάμε τα θετικά στοιχεία των καταστάσεων γύρω μας και ας προσπαθούμε ακόμη και στα αρνητικά να βρίσκουμε τις θετικές τους όψεις.
Εξάσκηση
Η διαχείριση και ο έλεγχος των αρνητικών σκέψεων γίνονται και αυτά συνήθειες με την πάροδο του χρόνου. Στόχος μας πρέπει να είναι η ανάπτυξη της ικανότητας να μειώνουμε τη συνολική αρνητικότητα στις σκέψεις μας. Ένα ημερολόγιο σκέψης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναγνωρίσουμε και να τις κατανοήσουμε την κατάσταση μας. Για να είναι πιο αποτελεσματικό θα πρέπει να καταγράφονται οι σκέψεις, η σύνδεσή τους με τα συναισθήματα και οι σωματικές αντιδράσεις.
Πως μπορούμε να αλλάξουμε
τις αρνητικές σκέψεις;
Αρχικά θα πρέπει να τις αναγνωρίσουμε και να τις καταγράψουμε, έτσι ώστε να μπορέσουμε να βρούμε που κάνουμε λάθος κατά τη διεργασία της σκέψης. Μπορούμε να γράψουμε σε ένα χαρτί μια σύντομη περιγραφή της πραγματικής κατάστασης ή του προβλήματος που μας ενοχλεί καθώς και τα αρνητικά συναισθήματα που νιώσαμε. Επίσης, θα πρέπει να γράψουμε και να απαριθμήσουμε κάθε μία από τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις που μας προκαλεί το συγκεκριμένο γεγονός ή η κατάσταση.
Αφού καταγράψουμε τις αρνητικές σκέψεις και αναγνωρίσουμε τα λάθη στην διεργασία αυτών των σκέψεων μπορούμε να ρωτήσουμε τον εαυτό μας πόσο σίγουρος είναι ότι αυτό που σκέφτεται ισχύει πραγματικά. Όταν αισθανόμαστε άσχημα συχνά πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι άσχημα χωρίς να μπαίνουμε στη διαδικασία να εξετάζουμε τα δεδομένα που έχουμε. Για παράδειγμα, ας αναρωτηθούμε «Πάντα βλακείες κάνω; Είμαι ένας αποτυχημένος;».
Στην αυτοκριτική που κάνουμε δεν αρκεί το να είμαστε πολύ αυστηροί με τον εαυτό μας θα πρέπει να υπάρχει και μια δόση αλήθειας, για αυτό καλύτερα να εστιάζουμε στο συγκεκριμένο πρόβλημα παρά να αρχίσουμε να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Μήπως έχουμε μια τάση να γενικεύουμε αυτά που σκαφτόμαστε; Αν κάποιος θεωρεί τον εαυτό του αποτυχημένο, τότε μπορεί να πείσει τον εαυτό του ότι είναι αποτυχημένος σε όλα και μπορεί να σκέφτεται ότι δεν είναι άξιος να έχει την αγάπη των άλλων, ενώ ο τρόπος συμπεριφοράς του τον κάνει να επιβεβαιώνει τις σκέψεις του.
Όταν είμαστε έντονα αυτοκριτικοί με τον εαυτό μας ας αναρωτηθούμε «εάν είχα έναν κολλητό φίλο ή φίλη που μου έμοιαζε και αντιμετώπιζε ένα παρόμοιο πρόβλημα, θα του έλεγα αυτό που λέω στον εαυτό μου;» Πολύ συχνά είμαστε πολύ αυστηροί με τον εαυτό μας σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους. Η απάντησή μας σχετικά με την αυστηρότητα μπορεί να είναι ότι έχουμε υψηλούς στόχους και τις σταθερές για τον εαυτό μας. Με τα αρνητικά όμως σχόλια πόσο μπορούμε να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας, άραγε θα τα χρησιμοποιούσαμε για να ενισχύσουμε τον κολλητό φίλο μας; Ας σταματήσουμε να λειτουργούμε με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Όταν κάνουμε μια αρνητική σκέψη ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας ‘Μήπως βλέπω τα πράγματα μόνο άσπρα ή μόνο μαύρα;’ Υπάρχουν μόνο δύο περιπτώσεις; Ή θα είμαι εντελώς πετυχημένος ή εντελώς αποτυχημένος; Μια τέτοια σκέψη μπορεί να μας οδηγήσει σε άγχος, πανικό, κατάθλιψη, ενοχή, κατωτερότητα, απελπισία, τελειομανία, θυμό ή απελπισία.
Όταν αισθανόμαστε άσχημα μπορούμε να παρατηρήσουμε μήπως λέμε στον εαυτό μας ‘Θα ‘πρεπε να κάνω εκείνο’ ή ‘Δεν θα ‘πρεπε να κάνω εκείνο’. Τα ‘πρέπει’ μπορούμε να τα αντικαταστήσουμε με φράσεις ‘θα ήταν καλύτερο’ ή ‘θα ήταν προτιμότερο’. Πρόκειται για μια πολύ λεπτή αλλαγή που μπορεί όμως να είναι αποτελεσματική. Βασική συνέπεια είναι ότι σταματούμε να είμαστε έντονα αυταρχικοί και επικριτικοί με τον εαυτό μας. Τα διάφορα ‘πρέπει’ θυμίζουν τιμωρία, κάποιος μας υποχρεώνει να κάνουμε κάτι χωρίς την θέλησή μας. Αυτό φυσιολογικά ξυπνά μέσα μας μια επαναστατική διάθεση: Θέλουμε να αντισταθούμε στο πρέπει, να πάμε κόντρα. Βοηθητικό είναι επίσης αντί να ψάχνουμε διαρκώς να βρούμε τα αίτια στον εαυτό μας και στα αρνητικά στοιχεία που έχει να προσπαθήσουμε να βρούμε και άλλα αίτια που προκαλούν ένα πρόβλημα. Επίσης, για κάθε αρνητική σκέψη ας αναλογιστούμε το κόστος και τα οφέλη που έχει για τον εαυτό μας.
Επιδιώκουμε να περιβαλλόμαστε απο θετικούς ανθρώπους.
Τα συναισθήματα είναι μεταδοτικά. Όταν συναναστρεφόμαστε με αρνητικούς ανθρώπους τροφοδοτούμε αρνητικά τις σκέψεις μας. Το αντίθετο συμβαίνει όταν συναναστρεφόμαστε με θετικούς ανθρώπους.
Θετική συμπεριφορά
Ένα χαμόγελο μας βοηθάει να βελτιώσουμε τη διάθεσή μας και μειώνει τα επίπεδα του στρες, ανακουφίζοντας μας από τις πιέσεις. Όταν χαμογελάμε αισθανόμαστε καλύτερα γιατί το χαμόγελο χρειάζεται λιγότερους μύες για να εκφραστεί απο τις αρνητικές εκφράσεις του προσώπου μας. Αντιμετωπίζουμε τους άλλους με ευγένεια και καλοσύνη, προσφέρουμε βοήθεια όπου χρειάζεται.
Πρόσεχε τις σκέψεις σου γίνονται λόγια,
Πρόσεχε τα λόγια σου, γίνονται πράξεις,
Πρόσεχε τις πράξεις σου, γίνονται συνήθειες,
Πρόσεχε τις συνήθειες σου, γίνονται ο χαρακτήρας σου,
Πρόσεχε τον χαρακτήρα σου, γίνεται η μοίρα σου.
Χαλίλ Γκιμπράν.
